We weten ondertussen waar we als maatschappij naar toe gaan en de verkiezingsuitslag heeft dit alleen maar verder bevestigd.

"Woningcrisis en eigendomsrecht" is een artikel, gepubliceerd op 9 september 2025 op de website van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit van Amsterdam (UvA) en is geschreven door Eva Vermeulen, een onderzoeker aan de UvA.

Het is gebaseerd op haar promotieonderzoek en behandelt de rol van het eigendomsrecht in de Nederlandse woningcrisis. Vermeulen pleit voor een herziening van dit recht om ongelijkheden in de huizenmarkt aan te pakken.

De kernboodschap is dat eigendomsrechten niet heilig en onaantastbaar zijn, maar onderdeel van een breder stelsel van regels dat ongelijkheid in stand houdt. Door aanpassingen kunnen we een eerlijker verdeling van woningen realiseren, zonder eigendom volledig af te schaffen. 

Vermeulen schetst de acute woningnood in Nederland: huiseigenaren profiteren van stijgende prijzen, terwijl starters en daklozen amper een kans maken op een betaalbare woning. "Het einde van de woningnood is niet in zicht: huiseigenaren profiteren van stijgende prijzen en starters hebben weinig kans. Kan dat niet eerlijker?"

Dit is geen natuurlijk verschijnsel, maar het gevolg van wetten en regels rond eigendom, gebruik en overdracht van goederen.

Eigendomsrecht wordt vaak gezien als een absoluut, individueel recht – beschermd door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) – maar Vermeulen benadrukt dat het een systeem is dat kansen creëert én uitsluit. Haar onderzoek richt zich op hoe dit systeem ongelijkheden verergert, en ze stelt voor om het eigendomsrecht "op te knippen" en te herzien om een rechtvaardigere samenleving te bevorderen.

Wat is eigendomsrecht precies?

Eigendomsrecht houdt in dat je iets wettig verwerft en erover kunt beschikken, maar met beperkingen. Vermeulen illustreert dit met eenvoudige voorbeelden: "Je mag de appel die je koopt opeten, maar je mag hem niet naar iemand gooien. Je koopt een huis en het is van jou, maar je moet er belasting over betalen." Het is geen absoluut recht; het is gebonden aan regels die de belangen van anderen beschermen.

In het EVRM is eigendom een mensenrecht (artikel 1 Eerste Protocol), maar het mag worden beperkt in het algemeen belang.

Vermeulens focus ligt niet alleen op het individuele bezit, maar op het hele kader van regels rond goederen: wie krijgt toegang tot woningen, hoe worden ze gebruikt en overgedragen? Dit systeem beïnvloedt direct de sociale ongelijkheid op de huizenmarkt. Waarom is eigendomsrecht te onaantastbaar?

Volgens Vermeulen wordt eigendomsrecht te vaak als 'heilig' behandeld, wat de negatieve effecten op de samenleving negeert. De verdeling van woningen is geen toeval, maar het resultaat van bewuste wetgeving. Rijkdom uit eigendom leidt tot accumulatie: "Er zijn mensen met wel 10 huizen en mensen zonder een thuis. Geld maakt geld. Je ziet dit ook bij vermogen. Het wordt steeds moeilijker om op die succes-trein te stappen."

Huiseigenaren bouwen vermogen op door prijsstijgingen, terwijl anderen buitengesloten worden. Dit vergroot de kloof tussen arm en rijk.

Vermeulen waarschuwt dat het beschermen van eigendomsrechten ten koste gaat van basisbehoeften zoals onderdak. Het recht dient een rechtvaardige samenleving te dienen, met kansen op betaalbare huisvesting, onderwijs en werk – maar nu prioriteert het vaak de belangen van de bezitters.

Is het eerlijker als verhuurders wat huizen weggeven? Nee, zegt Vermeulen: het probleem zit niet bij individuele verhuurders, maar in de wetgeving die zulke machtsposities mogelijk maakt. "De rechten die zij hebben over woningen – inclusief aspecten van eigendomsrechten – moeten worden herzien."

Ze gaat terug naar de oorsprong van eigendomsrecht: het moet bijdragen aan een rechtvaardige samenleving door basisbehoeften te garanderen. Voor huisvesting betekent dit toegang tot kwalitatief goed onderdak en zekerheid van huur.

Prioriteit moet gaan naar kwetsbare groepen: "Ik betoog onder meer dat bepaalde mensen voorrang moeten krijgen: in dit geval mensen zonder een thuis." Weggeven van een paar huizen is een pleister op de wond; structurele hervormingen zijn nodig om het systeem eerlijker te maken.

Hoe kunnen eigendomsrechten mensen prioriteren op de huizenmarkt?

Vermeulen stelt concrete hervormingen voor door eigendomsrechten te beperken en voorwaarden toe te voegen aan bezit en verkoop.

Eigenaars mogen winst maken op verbeteringen (bijv. een dakopbouw), maar onterechte winsten door marktverhitting – zoals 'gratis' vermogensgroei door prijsopdrijving – moeten belast worden: "Het zou eerlijk zijn om die vermogenswinst te belasten, omdat het ook gaat om wat jouw eigendom voor effect heeft op anderen."

Dit verschuift de focus van individuele winst naar maatschappelijke impact. Eigendom moet leven ondersteunen, niet uitsluiten. Voorbeelden zijn: Winst uit marktontwikkelingen (niet uit eigen investeringen) belasten om herverdeling te stimuleren.

Verkopers verplichten om prioriteit te geven aan starters of daklozen, of beperkingen op speculatie.

Meer bescherming voor huurders, zodat eigenaars niet zomaar kunnen speculeren. 

Bovenstaande is niets anders dan het invoeren van het communisme: Jouw individuele belang dient te wijken voor het belang van de gemeenschap en toevallig is dat ook nog eens de slogan van het WEF: You will own nothing and will be happy.