De breuk tussen Amerika en Europa lijkt definitief en dus kijken wij nu heel anders tegen dingen aan.Zo staat Duitsland op het punt om F-35 toestellen te kopen, maar daar zitten ook behoorlijke nadelen aan.
We hebben gezien dat als hij vindt dat het nodig is, Donald Trump van het ene op het andere moment besluiten kan nemen die verregaande gevolgen kunnen hebben voor bondgenoten.
Zo is Oekraïne nu het slachtoffer geworden van een dergelijk besluit, want Trump heeft besloten dat Amerika niet langer gegevens van veiligheidsdiensten gaat delen met Oekraíne en ook niet langer wapens levert, hetgeen grote gevolgen heeft voor dit land.
Met dat in het achterhoofd maken ze zich vooral in Duitsland grote zorgen.
De geplande aankoop door Duitsland van 35 Amerikaanse F-35 gevechtsvliegtuigen is onder de loep genomen na bezorgdheid dat de Verenigde Staten, onder president Donald Trump, de vliegtuigen op afstand zouden kunnen uitschakelen.
De angst dat Washington een zogenaamde “noodschakelaar” zou kunnen gebruiken om zijn politieke doelstellingen af te dwingen is toegenomen door de recente beslissingen van Trump met betrekking tot Oekraïne.
De deal van €8,3 miljard, die Duitsland volgend jaar enkele van de meest geavanceerde gevechtsvliegtuigen ter wereld zal leveren, staat nu in het middelpunt van een breder debat over de Europese afhankelijkheid van Amerikaanse militaire hardware.
Er wordt al jaren gespeculeerd over een door de VS gecontroleerde noodschakelaar in de F-35, maar recente ontwikkelingen hebben de discussie weer urgenter gemaakt.
Trumps Oekraïne-beleid wekt bezorgdheid en die bezorgdheid volgt op Trumps recente opschorting van militaire hulp aan Oekraïne en de stopzetting van het delen van inlichtingen, stappen bedoeld om de Oekraïense president Volodymyr Zelenski onder druk te zetten om vredesbesprekingen met Rusland aan te gaan.
Berichten dat door de VS geleverde F-16 gevechtsvliegtuigen in Oekraïne niet meer functioneerden - eerder door een opschorting van de ondersteuning van het radarsysteem dan door een directe deactivering - hebben de vrees versterkt dat de VS soortgelijke controle zou kunnen uitoefenen over de toekomstige F-35 vloot van Duitsland.
Joachim Schranzhofer, hoofd communicatie bij het Duitse defensiebedrijf Hensoldt, verklaarde in een interview met Bild dat het idee van een F-35 dodemansknop “meer dan een gerucht” is. Als het waar is, zou een dergelijke mogelijkheid de VS een ongekend niveau van controle geven over de militaire capaciteiten van hun bondgenoten, wat de Europese veiligheidsautonomie in gevaar zou kunnen brengen.
Wolfgang Ischinger, voormalig voorzitter van de Munich Security Conference, waarschuwde dat de houding van Trump ten opzichte van Oekraïne bredere gevolgen kan hebben voor de Duitse defensiebetrekkingen met de VS. “Als we moeten vrezen dat de VS de toekomstige Duitse F-35 jets op dezelfde manier zullen behandelen als ze nu in Oekraïne doen, dan kan de kwestie van contractopzegging worden overwogen,” vertelde hij aan Bild.
Dergelijke zorgen weerspiegelen een breder onbehagen over de afhankelijkheid van Europa van Amerikaanse defensietechnologie.
Volgens het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) is 55 procent van de Europese wapenimport tussen 2019 en 2023 afkomstig uit de VS, een scherpe stijging ten opzichte van 35 procent in de voorgaande periode van vijf jaar.
Deze afhankelijkheid maakt Europa kwetsbaar voor verschuivingen in het buitenlands beleid van de VS, vooral onder een regering die heeft aangegeven af te wijken van de traditionele trans-Atlantische verbintenissen.
Trump's benadering van veiligheidsbijstand in Oekraïne heeft de Europese leiders er al toe aangezet om hun militaire strategieën te heroverwegen.
Duitsland, dat een historische uitbreiding van zijn defensiecapaciteit ondergaat, heeft stappen ondernomen om zijn binnenlandse wapenproductie te versterken. Rheinmetall, een van Europa's grootste munitiefabrikanten, kondigde onlangs plannen aan om twee fabrieken die momenteel auto-onderdelen produceren te herbestemmen voor defensiematerieel.
Dan Smith, directeur van SIPRI, benadrukte de dubbele rol die Europa speelt op de wereldwijde wapenmarkten: “Meer dan de helft van de wapenimport door Europese landen komt uit de VS. Tegelijkertijd is Europa verantwoordelijk voor ongeveer een derde van de wereldwijde wapenexport, waaronder grote volumes naar landen buiten de regio, wat de sterke militair-industriële capaciteit van Europa weerspiegelt.”
De huidige situatie onderstreept de uitdagingen waar Europese beleidsmakers voor staan als ze een evenwicht proberen te vinden tussen militaire samenwerking met de VS en het waarborgen van strategische autonomie. De mogelijke Amerikaanse inmenging in de operationele capaciteiten van Europese gevechtsvliegtuigen draagt bij aan de groeiende roep om investeringen in de Europese defensie-industrie en diversificatie van leveranciers.
Volgens de Belgische minister van Defensie Theo Francken (N-VA) zal het zover niet komen en is het verhaal over een 'kill switch' een broodje aap verhaal.
Toch zal het volgens Francken niet zo’n vaart lopen. “Trump kan niet beslissen of we die F-35’s gebruiken of niet”, aldus de minister. “Er is geen ‘killswitch’, ik weet niet vanwaar dat komt. Dat is een indianenverhaal.”
Ook chef-Defensie Frederik Vansina, zelf voormalig piloot op F-16, ontkende onlangs dat er “een magische knop waarmee een F-35 aan de grond gehouden kan worden” bestaat. “Wij hebben geen enkele aanwijzing dat zoiets mogelijk is en wij weten wat er zich in onze vliegtuigen bevindt. De F-35’s zijn geen vanop afstand bestuurde vliegtuigen.”